སྐབས་ཤིག་གི་རིང་འ་འུར་ཟང་ཟིང་ཆེ་བའི་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གུང་ཁྲན་ཚོགས་པའི་ཚོགས་ཆེན ༡༩ པ་དེ་ཚོགས་ཞུགས་པ ༢༢༨༧ གྱི་ཐལ་མོའི་རྡེབ་སྒྲ་དང་ཏང་གི་མགྲིན་ཚབ་སྨྱན་བྱད་ཁག་གི་བསྟོད་དབྱངས་ཁྲོད་མཇུག་བསྒྲིལ་ནས་བདུན་ཕྲག་གསུམ་ལྷག་ཕྱིན་ཡང་། ཚོགས་ཆེན ༡༩ པའི་སྟེང་ཞི་ཅིང་ཕེང་གི་ཐོབ་ཤོར་དང་། ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པའི་བར་གྱི་འགལ་ཟླ། ཆབ་སྲིད་རྒད་པོ་ཚོའི་ཤུགས་རྐྱེན་རྫོགས་ཡོད་མེད། ཆེས་མཐོའི་དབུ་ཁྲིད་གསར་བ་དག་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ལས་མ་འོངས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་སྐྱོང་ལུགས་དང་ཁ་ཕྱོགས་ཐད་ཀྱི་ཚོད་དཔག དེ་མིན་ཞི་ཅིན་ཕེང་ལ་བལྟོས་མེད་ཀྱི་དབང་ཆ་ཐོབ་པས་བོད་དོན་སེལ་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་མེད་ལ་སོགས་པའི་ཐད་ཀྱི་རྩོད་གླེང་ད་དུང་ཡང་འཇགས་མེད།  གཤམ་དུ་རང་སྣང་གང་ཤར་གྱི་བསམ་ཚུལ་འགའ་ཡི་གེར་བཀོད་འདོད་བྱུང་། → མུ་མཐུད་ཀློག

ཨ་མེ་རི་ཀའི་སྲིད་འཛིན་དགྲ་ནོན་ཁྲོ་འབར་མཆོག་གིས་འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་འཁོར་ཚོགས་ཆེན་སྟེང “རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཅན་གྱི་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་རྩ་མེད་དུ་གཏོང་རྒྱུའི”སྡིགས་ར་སྐུལ་བར། བྱང་ཀོ་རི་ཡའི་སྲིད་འཛིན་ཀེམ་ཅོང་ཨུན་གྱིས་ཐད་ཀར་ཨ་ལན་སློག་འདུག → མུ་མཐུད་ཀློག

གནའ་བོའི་གྷི་རི་སེའི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཐུ་སི་ཌ་ཌི་སི(Thucydides)ལགས་ཀྱིས། དུས་ཡུན་གང་མཚམས་ཤིག་ཏུ་འཛམ་གླིང་གི་དབུ་ཁྲིད་ཆགས་པའི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དང་། གློ་བུར་ངང་དར་ཞིང་རྒྱས་པའི་གསར་བྱུང་གི་བཙན་དབང་རྒྱལ་ཁབ་གང་ཞིག་གི་བར་རྩོད་པ་ལངས་དུས། དུས་རབས་ལྔ་བའི་ཨ་ཐེན་སི(Athens)དར་ཞིང་རྒྱས་སྟབས། སྐམ་སའི་བཙན་རྒྱལ་སི་པར་ཐ(Sparta)ཡི་དོགས་པ་བསླངས་ནས་པྲོག་རྩོད་ཀྱི་གཡུལ་ལ་ཞུགས་པ་ཇི་བཞིན། ཕལ་མོ་ཆེ་གཡུལ་འགྱེད་ཀྱིས་མཇུག་བསྡུས་ཡོད་པར་འདོད།

ཕྱི་རབས་པས་ངང་ཚུལ་དེ་ལ“ཐུ་སི་ཌ་ཌི་སི་གབ་ཁུང”(Thucydides Trap) ཞེས་འབོད།

ཨ་ཐེན་སི་དང་སི་པར་ཐ་གཉིས་ཀྱིས་མི་ལོ ༣༠འི་རིང་བསྟུད་མར་འཐབ་རྗེས། མཇུག་མཐར་གཉིས་ཀ་ཉམས་དམས་སུ་ཕྱིན་པ་རེད།

མི་བུ་དག་གིས་དོ་སྣང་མ་བྱས་པ་མ་གཏོགས། འོ་སྐོལ་གྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ལོ་རྒྱུས་ཡང་ནས་ཡང་དུ་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་མངོན་གྱིན་ཡོད། → མུ་མཐུད་ཀློག

ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་དགྲ་ནོན་ཁྲོ་འབར་གྱི་འཐབ་ཇུས་མདུན་ན་འདོན་ཆེ་བ་སྐུ་ཞབས་སི་ཊེ་ཝེ་བྷ་ནོན་ལགས་ཀྱིས་སྨྱན་བྱད་ཀྱི་བཅར་འདྲི་སྐབས། ཨ་མེ་རི་ཀ་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གཡུལ་ལ་དེ་སྔ་ནས་ཞུགས་ཟིན་པས། དེང་གི་ཆར་ནི་མངོན་གསལ་དོད་པོའི་དཔལ་འབྱོར་གཡུལ་འགྱེད་བྱེད་ཀྱིན་པའི་སྒང་ཡིན། བྱང་ཀོ་རེ་ཡའི་གནད་དོན་ཐད་རྒྱ་ནག་གིས་དོན་ཕན་ཅན་གྱི་གྲོགས་བྱེད་མི་སྲིད། བྱས་ཙང་རྒྱ་ནག་ལ་སྲ་ཞིང་མཁྲེགས་པའི་ཚོང་དོན་དམ་དྲག་ཉེས་ཆད་མི་གཅོད་པར་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་མ་མིན་ཞེས་གསུངས་འདུག → མུ་མཐུད་ཀློག

སྤྱི་ཟླ ༨ ཚེས ༨ ཉིན། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་དགྲ་ནོན་ཁྲོ་འབར་གྱིས་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར། ཨ་མེ་རི་ཀར་འཇིགས་སྣང་མ་བསྐུལ་མ་གཏོགས“ཁོང་ཁྲོ་དང་མེ་ལྕེ་དྲག་པོས”འཁོན་ལན་སློག་ངེས་ཡིན་ཞེས་ཐ་ཚིག་བསྒྲགས་མ་ཐག བྱང་ཀོ་རེ་ཡའི་སྲིད་འཛིན་ཁེམ་གསུམ་རྒྱགས་སྨྱོན་གྱིས་ཀྱང་ཞུམ་པའི་ཉམས་དང་བྲལ་ནས་རལ་གྲི་གནམ་གཡུག་གིས་ཨ་རིའི་མངའ་ཁོངས་ཀུམ(Guam)གླིང་ཕྲན་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདས་གཏོར་བཅོམ་གྱི་འཆར་གཞི་བཀོད་ཀྱིན་ཡོད་ལུགས་བསྒྲགས་འདུག ཡང་ཉིན་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་སུ། སྲིད་འཛིན་ཁྲོ་འབར་གྱིས་ཡང་བསྐྱར། མདའ་མོ་ལྟོང་ཁ་སྤྲད་ཡོད། དགྲ་བོ་སོ་བར་བླངས་ཡོད། གླེན་རྟགས་མ་སྟོན་མ་གཏོགས། ཐལ་དང་རྡུལ་དུ་གཏོང་ངེས། ཞེས་དཔའ་ངར་ངར་ཤོག་ཏུ་མི་སྡོད། གྲི་ངར་ངར་ཤུབ་ཏུ་མི་སྡོད་པའི་ངང་གིས་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར་ཉེན་བརྡ་ཚ་བོ་བཏང་ཡོད་པ་རེད།

མདའ་མོ་ལྟོང་ཁ་སྤྲད། རལ་གྲི་ཤུབ་ནས་བཏོན་པའི་ཀུ་ཅོ་གཅིག་གིས་ལག་ཐུག་ཡོང་བའི་ཧ་ཅང་ཛ་དྲག་ཆེ་བའི་དུས་སྐབས་འདིར། བྱང་ཀོ་རེ་ཡའི་མནའ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་རྒྱ་ནག་གིས་ལངས་ཕྱོགས་ཅི་ཞིག་འཛིན་མིན་ལ་མི་རྣམས་པས་དོ་སྣང་འཕར་མ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད། དེ་དང་ཆབས་ཅིག ཨ་མེ་རི་ཀས་བྱང་ཀོ་རེ་ཡར་ལག་གང་སྔས་ཕམ་པར་རྒྱག་རྒྱུའི་འཐབ་ཇུས་དེ་འཐུས་མིན་ཡང་དོགས་གཞིའི་གནས་ཡིན། → མུ་མཐུད་ཀློག

ཧི་མ་ལ་ཡ་རི་རྒྱུད་ཀྱི་ཁུག་སོ་ཞིག་ཏུ་འཁོར་ལམ་ཞིག་བཟོ་ཆོག་མིན་གྱི་གནད་དོན་ལ་ཐུག་ནས། རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་གཉི་ཀ་དཔའ་ངར་ངར་ཁོག་ལ་མི་ཤོང་། མཚོན་ངར་ངར་ཤུབས་ནས་མི་འདུག་པའི་ངང་ཚུལ་གྱིས་གཡུལ་འཐབ་ཀྱི་རྟ་གོན་ལ་ཞུགས། འདི་ནི ༡༩༦༢ ལོ་ནས་བསྟུད་མར་བྱུང་བའི་རྒྱ་གར་ནག་གི་ས་རྩོད་དུ་མའི་ཁྲོད་ཛ་དྲག་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་སྲུང་དམག་གདོང་ཐུག་གི་དོན་རྐྱེན་དེ་ཡིན།འཁོར་ལམ་སྐྲུན་སའི་ས་ཁུལ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཀྱང་། ས་བབ་ཀྱི་ཆ་ནས་རྒྱ་གར་དང་། འབྲུག་ཡུལ། རྒྱ་ནག་གསུམ་པོའི་ས་མཚམས་ལ་ཁེལ་ཡོད། རྒྱ་གར་ནག་གི་མཐའ་སྲུང་དམག་མིའི་ཁ་གཏད་གདོང་ཐུག་གི་དོན་རྐྱེན་དེ་ཟླ ༦ པའི་ཚེས ༢༥ ཉིན་བྱུང་བ་རེད།

→ མུ་མཐུད་ཀློག

————སྐུ་ཞབས་ལིའུ་ཞའོ་པའོ་ཡི་དགོངས་རྫོགས་ལ་བྲིས་པ།

ལིའུ་ཞའོ་པའོ་ཞེས་བཏགས་པའི་གདོས་བཅས་ཤ་ཁྲག་གི་ཕུང་པོ་དེ་སྤྱི་ལོ ༢༠༡༧ ལོའི་ཟླ ༧ ཚེས ༡༣ ཉིན། ཚེ་ཡི་འཕེན་པ་རྫོགས་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བའི་ཚུལ་བསྟན་པས་ན།  སྨྲ་ཤེས་དོན་གོ་བ་ཚོས་མྱ་ངན་ལས་འདས་སོང་། འཁོར་བ་ལས་ཐར་སོང་། ལྷ་ཡུལ་ལ་འཕུར་སོང་། གཤེགས་སོང་། གྲོངས་སོང་། འདས་སོང་། ཤི་སོང་ཞེས་ང་ཚོ་དང་གཏན་ནས་བྲལ་བར་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། སྐུ་ཞབས་ལིའུ་ཞའོ་པའོ་ཡི་བསམ་བློའི་སྙིང་སྟོབས། བསམ་བློའི་རིན་ཐང་། བསམ་བློ་ཤུལ་རྫས། ད་དུང་ཁོང་གི་རླངས་ཆེན་གྱི་ཕུགས་བསམ་དེ་དུས་དང་ནམ་པ་ཀུན་ཏུ། འཇིག་རྟེན་ཉི་མའི་འོག གོ་ལ་ཟླུམ་པོའི་སྟེང་། ཀྲུང་ཡོན་ས་ཆེན་ཐོག བོང་རྒན་རྐང་གཉིས་རྒྱ་མི་ལས་གཞན་འགྲོ་བའི་ཁྲག་རྒྱུན་དུ། དུས་ནམ་ཡང་ཡལ་བ་མེད་པར་གསོན་པོར་གནས་ངེས་ཡིན། → མུ་མཐུད་ཀློག

མི་ལོ༢༠འི་ཡར་སྔོན་ཏེ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༧ལོའི་ཟླ ༧ ཚེས ༡ ཉིན། རབས་མཐའི་སྤྱི་ཁྱབ་སྲིད་སྐྱོང་སྐུ་ཞབས་ཁི་རི་སི་ཕཱ་ཊེན(Chris Patten)ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་སྲུང་དམག་ལག་ནས་མར་ཕབ་པའི་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་དར་བླངས་ཏེ་ཧོང་ཀོང་མི་དམངས་ཁྲི་སྟོང་གི་མིག་གི་སྐྱེལ་མའི་ཁྲོད་རིམ་བཞིན་ཧོང་ཀོང་གླིང་ཚོམས་དང་ཁ་གྱེས་ནས་མཐའ་ཡས་རྒྱ་མཚོའི་ཀླུང་ནས་ཡལ།

ནམ་དཀྱིལ་ཆུ་ཚོད་གོར་ཐིག་ཆགས་པའི་སིང་སིང་ཅོང་བརྡའི་གདངས་དང་མཉམ་དུ་སྐར་ལྔའི་དར་དམག་ཧོང་ཀོང་ས་སྟེང་དུ་དལ་བ་དལ་བུས་བསྒྲེངས་པ་དང་ཆབས་ཅིག ཧོང་ཀོང་ལ་དུས་རབས་གཅིག་དང་ཕྱེད་ལྷག་རིང་དབྱིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་དབང་བསྒྱུར་ལ་རྫོགས་ཚིག་བཀོད་ནས། ཧོང་ཀོང་དེ་དམིགས་བསལ་ས་ཁུལ་ཞིག་གི་ངོ་བོས“ལམ་ལུགས་གཉིས” ཀྱི་རྣམ་པས་རྒྱ་ནག་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་ཚུད། 

 → མུ་མཐུད་ཀློག

སྤྱང་དར་མ་རྙི་ལས་ཤོར་འདྲའི་རྟ་རྒོད་རུ་ཤོར་ཀུའོ་ཝེན་ཀུས་ཀྱི་ལྐོག་མཚང་རྗེན་འབྱིན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་འགོག་སླད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཞི་དྲག་གཉིས་ཀས། མངོན་ལྐོག་གཉིས་ཀས། ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀས་ཐབས་ཤེས་ཡོད་རྒུ་འཐེན་ཡང་ད་བར་དུ་ཁོག་མེད་ལ། ཀུའོ་ཝེན་ཀུས་ཀྱི་ངང་ཚུལ་ལ་གཞིགས་ན། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན ༡༩ བའི་སྔོན་དུ་ཕལ་ཆེར་ཁོག་དཀའ་བ་འདྲ། ཚོགས་ཆེན ༡༩ པ་དེ་ད་ལོའི་སྤྱི་ཟླ ༩ བའི་ནང་འཚོགས་གཏན་ཁེལ་ཡོད་པ་དང་། ཀུའོ་ཝེན་ཀུས་ཀྱིས་སྤྱི་ཟླ ༨ པའི་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་འགོད་གསལ་བསྒྲགས་ཆེན་མོ་འཚོགས་རྒྱུ་ཡིན་པ་གཏན་ཁེལ་དང་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཟིན་པ་རེད།ལྐོག་གྱུར་ཕྱུག་བདག་ཀུའོ་ཝེན་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་སྨྱན་བྱད་བརྒྱུད་ནས་རྒྱ་ནག་དམར་གཞུང་གི་མཐོ་རིམ་དབུ་ཁྲིད་སྐོར་ཞིག་གི་ལྐོག་མཚང་བར་མེད་དུ་རྗེན་པར་ཕྱུང་དང་འབྱིན་གྱིན་པ་དེ། ཏང་གི་ཚོགས་ཆེན ༡༩ བའི་སྔོན་རྒྱ་ཡིག་སྨྱན་བྱད་གླིང་གི་དོ་སྣང་བྱེད་ཡུལ་ཆེ་ཤོས་སུ་གྱུར་ཡོད་ལ། ཀུའོ་ཝེན་ཀུས་རང་ཉིད་ཀྱི་བཤད་སྟངས་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་ནང་ལོགས་ཀྱི་ཇ་ཁ་ཆང་ཁའི་བརྗོད་གཞི་ཁོ་ན་རུའང་གྱུར་ཡོད་འདུག

→ མུ་མཐུད་ཀློག

ཕལ་ཆེར་དུས་རབས་ཕྱེད་ཀྱི་ཡ་སྔོན་དུ། དམར་ཆུང་དམག་ཁྲི་ཕྲག་དུ་མ་པེ་ཅིང་གནམ་བདེ་སྒོ་མོ་ཆེ་ཐང་ཆེན་དུ་འདུ་འཛོམས་ཀྱིས་མི་རེའི་དགུང་དུ་འཕྱར་བའི་ལག་པར༼མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་གསུང་བཏུས༽རེ་བཟུང་ནས་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་ཙི་ཇིན་ཁྲེང་སྒུལ་བར་ནུས་པའི་ཁ་གཡང་སྐད་འབོད་བརྒྱུད། མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱི་འཐབ་མོ་བ་བྱེད་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་ཡོད་པ་རེད། → མུ་མཐུད་ཀློག